Vrijwilligers in de bibliotheek

Steeds meer Nederlanders doen vrijwilligerswerk. Ook het aantal vrijwilligers in de bibliotheekbranche is in de afgelopen jaren sterk toegenomen – zelfs zo sterk dat de hoeveelheid vrijwilligers het aantal betaalde krachten inhaalt. Er vallen verschillende typen vrijwilligers te onderscheiden. Ze worden bijvoorbeeld ingezet voor relatief gemakkelijke of kennisspecifieke taken. Met de toename van het aantal vrijwilligers groeit ook de behoefte aan een vrijwilligerscoördinator, evenals naar inzicht in de baten en lasten van vrijwilligers die vrijwilligers met zich meebrengen. 

Bibliotheekmedewerkers in een veranderende branche

De bibliotheeksector verandert, en daar horen ook veranderingen in het personeelsbestand bij. Bibliothecarissen horen bij de meest vergrijsde doelgroepen in Nederland – en dat terwijl de veranderende positionering van de bibliotheek juist vraagt om nieuwe competenties. De nieuwe bibliotheekmedewerker is flexibel, is leergierig en werkt graag samen. Ook groeit de aandacht voor diversiteit, duurzame inzetbaarheid en een positief werkklimaat, waarvoor werknemer en werkgever samen de verantwoordelijkheid dragen. 

Groeiende aandacht voor maatschappelijke waarde

Inzicht in bibliotheekgebruikers

De gemiddelde bezoeker van de bibliotheek is vrouw, jong, hoogopgeleid en niet-westers. Zij komen vooral naar de bibliotheek om boeken te lenen. Met de transitie van uitleenbibliotheek naar maatschappelijke bibliotheek is ook een verschuiving in redenen om de bibliotheek te bezoeken waar te nemen. Ontmoeting en verblijf spelen een steeds grotere rol. Ook wordt de bibliotheek gezien als een educatieve en instelling en waardevolle bron van informatie. Om ook in de toekomst te kunnen inspelen op de wensen van hun klanten, proberen ze steeds beter inzicht te verwerven in consumentengedrag.

Samenwerkingspartners van de bibliotheek

Bibliotheken werken veelvuldig samen met diverse organisaties, zoals scholen, gemeenten, jeugdgezondheidszorg en kinderopvangorganisaties. Met name rondom educatie vindt veel samenwerking plaats, die vaak vanuit landelijke programma’s – zoals BoekStart en de Bibliotheek op school – wordt vormgegeven. Waar eerst vooral werd samengewerkt met het primair onderwijs en voor- en vroegschoolse educatie, richt de dienstverlening van bibliotheken zich ook steeds meer op het voortgezet onderwijs. Ook vindt veel samenwerking plaats op het gebied van basisvaardigheden, waaronder met gemeenten, Stichting Lezen & Schrijven en vrijwilligersorganisaties. Daarnaast werken bibliotheken niet alleen samen met maatschappelijke partners, maar ook met commerciële partijen, zoals de boekhandel.

Scholing en competenties

Het aantal personeelsleden in vaste dienst van de bibliotheek nam een tijdlang af, maar is de laatste jaren weer stabiel. De hoeveelheid vrijwilligers stijgt daarentegen sterk. Met de veranderende rol van de bibliotheek ontstaat ook de behoefte aan andere functies en competenties. Er worden meer specialisten dan generalisten gewenst, die zich proactief en resultaatgericht opstellen. Daarom wordt door bibliotheken geïnvesteerd in deskundigheidsbevordering. Professionalisering vindt ook plaats via informele kennisdeling op landelijke platforms, zoals Biebtobieb en MetdeKB. Zo wordt het ontbreken van een branchespecifieke bibliotheekopleiding deels gecompenseerd.