Uitleningen van de openbare bibliotheek

Bookmark this

Sinds 1915 wordt het aantal uitleningen van alle openbare bibliotheken geregistreerd. Vanaf 1950 steeg het aantal uitleningen gelijkmatig. In de periode 1987-1995 bereikten de uitleningen een hoogtepunt. In die jaren werden jaarlijks ruim 180 miljoen materialen uitgeleend. Daarna zette op het gebied van fysieke uitleningen een daling in, die tot op de dag van vandaag voortduurt.

Daling aantal uitleningen

Het aantal uitleningen van fysieke materialen loopt sinds 1999 vrij constant terug; dat geldt voor zowel boeken als voor audiovisuele materialen, voor boeken voor volwassenen als boeken voor jeugd en zowel voor fictie als voor non-fictie boeken. In 2018 werden 66,5 miljoen materialen uitgeleend, waarvan 63,2 miljoen fysieke boeken; circa 6% minder dan in het jaar daarvoor (Van de Burgt & Van de Hoek, 2019; CBS, 2019a). Tegenover deze daling van de fysieke uitleningen staat een stijging van het aantal uitleningen van e-books: van 1,6 miljoen uitleningen in 2015 naar 3,5 miljoen eind 2018 (Van de Burgt & Van de Hoek, 2019; CBS, 2019b).

Bron: Van de Burgt & Van de Hoek, 2019.

Uitleningen van openbare bibliotheken op de BES-eilanden

Vanuit de Nederlandse wetgeving is de Wet stelsel openbare bibliotheekvoorzieningen (Wsob) ook op de BES-eilanden – Bonaire, Sint Eustatius en Saba – van toepassing. In 2018 vroeg de KB als onderdeel van de jaarlijkse Gegevenslevering Wsob voor het eerst ook de bibliotheken op de BES-eilanden om gegevens over het kalenderjaar 2017. De resultaten voor de BES-eilanden zijn echter beperkter en niet direct met de resultaten voor Europees Nederland te vergelijken. Daarom is het aantal uitleningen van de bibliotheken op de BES-eilanden niet in dit artikel verwerkt, maar zijn alle resultaten rondom deze bibliotheken gebundeld in een artikel over openbare bibliotheken op de BES-eilanden.

Uitleningen van de digitale bibliotheek

Sinds de start van het e-bookplatform in 2014 laat het aantal uitleningen via de online bibliotheek een stijgende lijn zien, met groeipercentages van 99% (2015) en 74% (2016). Daarna vlakte de groei relatief gezien af, maar bleef het aantal uitleningen stijgen. In 2016 werden 2,8 miljoen e-books uitgeleend door de online bibliotheek; in 2018 steeg dat aantal tot 3,5 miljoen uitleningen (Van de Burgt & Van de Hoek, 2019a; CBS, 2019b).

Meer fictie dan non-fictie

Het aantal uitleningen van jeugdboeken daalde in 2018 met 4% tot circa 34,5 miljoen uitleningen. Het aantal uitgeleende boeken voor volwassenen nam met 8% af tot 28,8 miljoen. In 2015 werden voor het eerst meer jeugdboeken dan boeken voor volwassenen uitgeleend; deze ontwikkeling zette in 2018 verder door. Verhoudingsgewijs lenen kinderen en volwassenen steeds meer fictie en minder non-fictie: in 2018 was fictie opnieuw goed voor 82% van alle uitleningen van papieren boeken (Van de Burgt & Van de Hoek, 2019).

Bron: Van de Burgt & Van de Hoek, 2019.

Aantal uitleningen audiovisuele middelen loopt verder terug

In 2018 leenden openbare bibliotheken 3,2 miljoen audiovisuele materialen uit, zoals cd’s en dvd’s. Dat was 20% minder dan het jaar daarvoor. De daling van het aantal uitleningen van cd’s werd al vóór 2005 ingezet; voor dvd’s geldt dat pas sinds 2014 (Van de Burgt & Van de Hoek, 2019). Zeer waarschijnlijk hangt de afname van dvd-uitleningen samen met de opkomst van video on demand-diensten van tv- en internetproviders en bedrijven als Netflix, HBO, Amazon en Videoland.

Bron: Van de Burgt & Van de Hoek, 2019.

Minder uitleningen per lid

Het ligt voor de hand te denken dat de veranderingen in het aantal uitleningen gerelateerd zijn aan veranderingen in het aantal leden. Alleen leden kunnen tenslotte boeken lenen. Het aantal uitleningen blijkt echter níet rechtstreeks gelieerd te zijn aan het aantal leden. De relatieve daling in het aantal uitleningen vanaf medio jaren negentig is groter dan die in het aantal leden. Sinds de jaren negentig neemt elk lid gemiddeld dus minder materialen mee naar huis (Van de Burgt & Van de Hoek, 2019).

Aantal uitleningen per item licht gedaald

Een exemplaar van een willekeurig jeugdboek werd in 2018 gemiddeld bijna 3 keer uitgeleend. Dat is minder vaak dan in 2005, toen dat nog 4,4 keer per jaar was, en iets minder vaak dan in 2017, toen de teller op 3,1 keer stond. De boeken voor volwassenen werden in 2018 gemiddeld even vaak uitgeleend als in 2017: 2,7 keer. Voor dvd’s en jeugdboeken ligt het gemiddelde aantal uitleningen per item het hoogst (beide 2,9 keer) (Van de Burgt & Van de Hoek, 2019).

Bron: Van de Burgt & Van de Hoek, 2019.

Grootste aandeel fysieke boeken

Per lid leenden bibliotheken in 2018 gemiddeld circa 18,3 items uit de collectie. Boeken vormen het grootste aandeel van deze uitleningen; deze worden gemiddeld 17,4 keer per bibliotheeklid uitgeleend. Hoe kleiner het werkgebied van de bibliotheken, uitgedrukt in aantal inwoners, des te hoger ligt het aantal uitleningen per bibliotheeklid (Van de Burgt & Van de Hoek, 2019). De meest uitgeleende titel voor volwassenen was De doorbraak van Simone van der Vlugt; onder de jeugd gooide Het Leven van een Loser: FF Offline van Jeff Kinney de hoogste ogen.

Top 10 meest uitgeleende fysieke boeken in 2018

 

Volwassenen

Jeugd

 

  

Titel

Auteur

  

Titel

Auteur

1

De doorbraak

Simone van der Vlugt

Het Leven van een Loser: FF Offline

Jeff Kinney

2

Oorsprong

Dan Brown

Het Leven van een Loser: Flutvakantie

Jeff Kinney

3

Winternacht

Suzanne Vermeer

Het Leven van een Loser: Gedumpt

Jeff Kinney

4

Winterwereld

Linda van Rijn

De waanzinnige boomhut van 78 verdiepingen

Andy Griffiths

5

Nazomer

Esther Verhoef

Het Leven van een Loser: Drie keer niks

Jeff Kinney

6

Nachthandel

Lee Child

De waanzinnige boomhut van 65 verdiepingen

Andy Griffiths

7

De heilige Rita

Tommy Wieringa

De waanzinnige boomhut van 52 verdiepingen

Andy Griffiths

8

De acht bergen

Paolo Cognetti

De waanzinnige boomhut van 39 verdiepingen

Andy Griffiths

9

Eindspel

David Baldacci

De waanzinnige boomhut van 26 verdiepingen

Andy Griffiths

10

Onderuitgehaald

Loes den Hollander

Dagboek van een muts: BFF’s voor even

Rachel Renée Russell

NB. De top 10 uitleningen is gebaseerd op de statistieken uit het Datawarehouse van de Koninklijke Bibliotheek. In 2018 waren nog niet alle openbare bibliotheken hier op aangesloten; 81% van de uitleningen werd destijds geregistreerd in het Datawarehouse.

Bronnen